ZEYTİN YETİŞTİRİCİLİÐİ

Zeytin ağacı Akdeniz ikliminin hakim olduğu yerlerde yetişir. Ülkemizde başta Ege Bölgesi olmak üzere Marmara, Akdeniz, Güneydoğu ve çok az miktarda Karadeniz Bölgesi’nde yetiştiriciliği yapılmaktadır.
Fakir toprakların zengin ağacı olarak bilinen zeytinin, iyi bakım koşullarında (dengeli besleme, sulama, budama) çok daha verimli olduğu bilinmektedir. Zeytin ağacı -7 C’nin altındaki sıcaklıklarda zarar görebilmektedir. Yıllık yağış miktarı 400 mm’nin altında olan yerlerde ise ekonomik olarak yetiştiriciliği yapılmamaktadır.
Zeytin fidanı üretimi çelik ve aşı ile yapılmaktadır.Ülkemizde 28 adet tescilli çeşit olsada yaygın olarak yetiştirilen çeşitlerimiz; Ayvalık, Domat, Gemlik, Manzanilla dır. Müdürlüğümüzde Ayvalık, Gemlik ve Manzanilla çeşitleri çelikle, Domat çeşidi ise aşı ile üretilmektedir.
Zeytin bahçesinin tesisinde en önemli konuların başında çeşit seçimi gelmektedir. Çünkü yapılan tercih ömrü çok uzun olan bir bitkinin seçimi olduğundan değerlendirme şekli belirlenmeli çeşit ona göre tercih edilmelidir. Müdürlüğümüz de üretilen çeşitlerden yağlık, yeşil çizme ve sele zeytin için Ayvalık, siyah salamura yapımı için Gemlik, yeşil kokteyl için Domat çeşitleri önerilmektedir.
Fidanlar güvenilir yerlerden temin edilmelidir. Sertifikalı veya en azından kontrollü fidan yetiştiren yetiştiricilerden fidan temin edilmeli, hastalık ve zararlılardan temiz olmalıdır. Özelikle son yıllarda kök ur nematodları büyük sorunlar oluşturmaya başlamıştır.
Fidanlarda 1-2 yaş arası olanlar tercih edilmeli bahçeye daha iyi uyum sağlayacağı göz önüne alınmalıdır. Eğer daha yaşlı fidan dikmek zorunda kalırsak köklerde dedeleşme olup olmadığına bakmalı, eğer böyle bir sorun vara dikimden önce mutlaka kök budaması da yapılmalıdır.
Toprağın Hazırlanması:Toprak dikimden önceki sonbaharda derince işlenmelidir. Toprağın drenajı ve tesviye işlemleri yapılmalıdır. Meyilli alanlarda kurulacak zeytinliklerde teraslama işlemi gereklidir.
Fidan Dikimi Zamanı:Zeytin fidanları Ekim-Mart ayları arsasında dikilebilir. Toprağın donuk olmamasına dikkat edilir.
Dikim Aralık ve Mesafeleri:Zeytinlik tesis edilirken dikim aralıkları çeşide, bölgenin iklim ve toprak koşullarına, ağacın alacağı taç büyüklüğüne göre değişebilmektedir.
Dikim Çukurları:Zeytin fidanı dikiminde 80X80 cm boyutlarında çukur açılmalıdır. Ne kadar geniş çukur açarsak zeytinimizin o kadar hızlı gelişeçeğini unutmamalız. Çukur açılırken üst ve alt toprak ayrı ayrı konulmalıdır.
Fidanın dikiminden sonra ilk gelişim yıllarında besin ihtiyacını karşılayabilmek için dikim çukuruna temel gübreleme yapılmalıdır.
Yeni kurulan zeytinlik tesislerinde fidanları dikmeden önce toprak örnekleri alınarak analizlerinin yaptırılması ve önerilen dozlarda temel gübreleme uygulaması yapılmalıdır.
Toprak analizi yaptırma imkanı olmayan yerler için dikim çukuruna ve ilk yıllarda fidanlara aşağıdaki belirtilen gübreleme yapılmalıdır. Her dikim çukuruna;
-10-15 kg. yanmış çiftlik gübresi,
-500 gr. triple süper fosfat(%48),
-500 gr. Potasyum sülfat(%50) verilmesi uygundur.
Temel gübrelemeden sonra fidanlara 1. yılını doldurduktan sonra 100 gr. Amonyum sülfat,2. yıl 200 gr. Amonyum sülfat, 3. yıl 500 gr. Amonyum sülfat verilebilir. Fidan çukuruna konulacak çiftlik gübresi zararlı ve hastalıklara karşı ilaçlanmalıdır.
Ağaçlar ürüne yattıktan sonra ve mahsul döneminde de yaprak ve toprak örnekleri alınarak gübre uygulamaları yapılmalıdır.
Dikim:Çukurun dip kısmına potasyum ve fosforlu gübreler ile hayvan gübresi ve üst toprak karıştırılarak konulur.Bunların üstüne bir miktar toprak konularak kökün gübre ile direkt teması önlenir. Tüplü fidan torbalarından tutularak çukurların yanına getirilir. Toprak dağıtılmadan tüpten çıkartılır. Fidan çukurun ortasına konur. Fidan bahçenin toprak seviyesinden 5-10 cm. derine dikilmelidir. Daha önceden çıkan alt toprak ve çiftlik gübresi ile kenar boşluklar doldurulur.Şıkıştırma işlemi iki seferde yapılır. Önçe çukur yarı dolu iken sonra tam dolu iken iyice toprak sıkıştırılır. Kalan toprakla fidanın çevresine çanak yapılır ve mutlaka can suyu verilir. Hakim rüzgar yönünde herek dikilerek gevşek şekilde bağlanır.
Fidanın kuvvetli gelişmesi için ilk iki yıl çok iyi bakılmalıdır.Bu süre içinde sadece topraktan itibaren 40-50 cm. deki sürgünlerde uç alma yapılmalıdır. Fidanlara ilk iki yıl sonra şekil budaması uygulanmalıdır.
Bunun için 60-100 cm. (hayvan zararı olmayan veya elle hasat yapılan yerlerde daha alçak, hayvan zararı olan veya makine-sırıkla hasat yapılan yerlerde daha yüksek) yükseklikteki gövdeden 15-20 cm. aralıklarla düzgün dağılım gösteren üç dal bırakılarak şekillendirilmelidir. Zeytin ağaçlarında gençlik döneminde hafif budamalar tercih edilmeli, esas budamalar mahsul döneminde yapılmalıdır.
Her yıl hastalık ve zararlılardan korunmak amacıyla gerekli mücadeleler yapılmalı ve yeteri kadar tekrarlanmalıdır.