Gizli silah: Patentler

Bilişimle birlikte hayatımıza giren nimetler kıran kırana bir teknolojik yenilik savaşının eseri. Bu alandaki en büyük silah olan patentler kimilerine göre can simidi, kimilerine göre cellat. Bilişim dünyası diğer sektörlere oranla yenilikten, teknolojik gelişmelerden ve icatlardan diğerlerine oranla çok daha fazla etkilenen bir alan. Ulaşılan noktada en ufak buluş bile firmalar tarafından patentlenerek koruma altına alınıyor. Bugün Microsoft, HP, IBM gibi firmalar her gün onlarca buluşu kendi adlarına patentleyerek rakiplerinin kullanmasını engelleyiyor. Ancak patent alma refleksinin müşterileri yeniliklerle tanıştırmaktan çok rakiplerin önünü kesmek için kullanıldığını düşünenler de az değil. ABD ve Avrupa'daki kimi bilişim grupları bilişim sektöründeki kimi patentlerin kaldırılması konusunda çeşitli kampanyalar yürütüyor.

Bu alanda önemli bir avantaja sahip Microsoft'un 5 milyar dolar bütçeli araştırma-geliştirme bölümü yüzlerce çalışanıyla sürekli yeni alanlar keşfediyor. Bunlar hayata geçmese bile henüz fikir aşamasında dahi patentleniyor. Amerikan Patent Bürosu kayıtlarına göre 1976 yılından bu yana Microsoft 3 bin 501 adet patent tescil ettirmiş durumda (http://patft.uspto.gov). Bunların arasında yazılım mimarisinden donanıma yönelik icatlara, oyun tekniklerinden insan derisinin veri transferi için kullanılmasına kadar akla gelen gelmeyen birçok buluş var. Aynı veritabanına göre HP'nin patent sayısı 12 bin 679 adet. Bu alanın tescilli rekortmeni IBM'deyse sayı 38 bin 121 olarak kayıtlı.

'Yenilikler engelleniyor' Avukatlar, teknoloji çalışanları ve gönüllüler tarafından yönetilen Electronic Frontier Foundation (EFF-http://www.eff.org/) tarafından temmuz ayında yayımlanan bir rapora göre bilişim dünyasını kökten tehdit eden 10 temel patent bir şekilde bazı firmaların elinde bulunuyor. Bunlarda biri Clear Channel adıyla kayıtlı ve konserlerde canlı kaydedilen şarkıların salon çıkışında katılımcılara satışını içeriyor. Diğeri ünlü oyun firması Nintendo imzalı ve elde oynanan oyun cihazlarıyla ilgili kısıtlamalar getiriyor. Acacia Research adlı ABD'li bir firmaysa internet, kablolu yayın, uydu ya da herhangi başka bir ortamdan sayısal (dijital) veri toplamayı patentlemiş! Kanadalı Acceris firması internetten telefon görüşmesi (VoIP) teknolojisini patentlemiş ve üstüne bu alanda hizmet veren bir şirketi dava etmiş. Test.com firmasıysa internet üstünde yazılım, donanım ve hizmet testini patentlemiş.

Hedefte Linux var Binlerce patente sahip Microsoft'un bu kozunu nefesini her geçen gün biraz daha ensesinde hissetmeye başladığı Linux camiasına karşı kullanmak istemesi bu konuları yeniden harladı. Firmanın Yönetim Kurulu Başkanı Steve Ballmer, geçtiğimiz hafta Linux kullanıcılarına yönelik yaptığı uyarıda Linux'un 283 patentli teknolojiyi izinsiz kullandığına dikkat çekti (Bu konudaki rapor detayı için 9 Ağustos 2004 tarihli Sanal Âlem sayfasına bakınız). Aba altından gösterilen sopa, Linux'un gelecekte mahkeme kararıyla yok olabileceği ve insanların Windows'u tercih etmesinin daha mantıklı olduğuydu. Ancak Linux tabanlı işletim sistemlerine son yıllarda destek vermeye başlayan IBM, HP, Novell gibi firmalar ve Sun kendi patentleri için Linux'a yaptırım uygulamayacaklarını açıkladı. Elbette bu Microsoft'un asla almayacağı bir karar.

Açık Sistem gruplarıysa olası davalar için şimdiden 10 milyon dolarlık bir bütçeyi hazır tutuyor. Microsoft'un gözünü diktiği bir diğer alan, Microsoft Office'e karşı en güçlü ücretsiz alternatif Open Office (http://www.openoffice.org/). Firma aynı şekilde Open Office'in kendine ait patentleri ihlal ettiğini ve yakında her dağıtıcıya dava açacağını belirtiyor.

Öte yandan aynı silah Microsoft'a karşı da çalışıyor. Firmanın imzasıyla piyasaya çıkan ürün ve hizmetlerin bir kısmı başka firmaların tescil ettirdiği patentleri taşıdığı için açılan davalarda Microsoft milyar dolar seviyesine ulaşan tazminatlar ödemek zorunda kaldı. Bu davalara en güncel örneklerden biri Plaintiff Stac Electronics (Stac) adlı veri sıkıştırma teknolojileri üstüne uzmanlaşmış Amerikan firması tarafından açıldı. Firma stacker adlı sıkıştırma teknolojisinin Windows işletim sistemi içinde izinsiz kullanıldığı iddia ediyordu. Microsoft kaybettiği bu dava için 120 milyon dolar ödemek zorunda kaldı.

Her şey koruma altında Norveçli Arendi Holding ise Microsoft Office içindeki 'akıllı etiket' (smart tag) teknolojisinin kendine ait olduğu iddiasıyla mahkemede. Bilgisayara takılan CD'nin otomatik olarak çalışması patent için Microsoft davalı olarak hesap veriyor. Eolas firmasıysa Microsoft'un kilit teknolojilerinden ActiveX'in kendine ait bir patent olduğu iddiasıysa Microsoft'a açtığı 565 milyon dolarlık davasını sürdürüyor.

Bugün yazılım ve donanım konusunda aklınıza gelen hemen her şeyin bir patenti ve onun da sahibi var. Kimilerine göre hayatımıza girmeyen birçok yeniliğin engelleyicisi de bu patentler. Çünkü sahipleri üretici değil, kullanmak ve hayata sokmak isteyenlerdense astronomik paralar talep ediliyor. Ancak bir şekilde bütün firmalar bu silahın gücünden nasiplendiği için şu an düşündürücü bir sessizlik söz konusu.


(Radikal)