Sonunda bit de çözüldü

Gen haritası tümüyle çıkarılan vücut bitinin kalıtım şifresi tasarruf üzerine kurulu.

Savaşlarda, afetlerde ya da kıtlık, yoksulluk dönemlerinde kendisi ve yaydığı hastalıkla tanışmış olanlar için biraz geç kalmış olsa da haber iyi: Sonunda bitin de gen haritası çıkarıldı ve bu sayede milyonlarca yıldır türümüzün kanını emen bu canlıyla yollarımızı ayırabileceğiz.
Çeşitli ülkelerdeki 28 bilimsel kuruluştan araştırmacıların işbirliğiyle çözümlenen genom, bilimsel adı Pediculus humanus humanus L. olan ve tifüs salgınlarına yol açan vücut bitine ait. İnsanın giysilerinde yuvalanan bu tür, yakın akrabalığına karşın, kafa bitinden (Pediculus humanus capitis) farklı. Kafa biti de kan emerek yaşıyor, ama vücut biti gibi bakteriyel hastalıklar yaymıyor. Vücut biti, tifüs salgınlarından başka 1812 yılında Napolyon Rusya’dan çekilirken ordusnu kırıp geçiren “siper ateşi”nin de sorumlusu olarak şöhret sahibi. Birinci Dünya Savaşı’yla ilgili anı ve romanların da değişmez kahramanlarından.
Araştırmaya katılan İllinois Üniversitesi (Urbana-Champaign , ABD) araştırmacılarına göre vücut biti genomu, şimdiye kadar çözümlenen böcek genomları arasında en küçük olanı. Nedeni, bitlerin korunmuş habitatları (yaşam alanları) ve tek maddelik diyetleri. Giysiler ya da saç üzerinde yaşıyorlar ve yalnızca kan emiyorlar. Böyle olunca da çevreyi algılama ve tepki gösterme gibi fazla gerek duyulmayan işlevlerle ilgili genlerin sayısı son derece az. Örneğin, ışık algılayan protein almaçlarıyla, tat ve koku gibi kimyasal alg almaçları için protein kodlayan genlerin sayısı, öteki böceklere kıyasla çok düşük.

Bir bulgu da bitlerde toksin çözme enzimlerinin, tüm böceklerdekinin en düşüğü olması. Araştırmacılara göre bu bilgi, böcek öldürücülere karşı direnç ya da öteki kimyasal savunma mekanizmalarına karşı daha etkili çözümler geliştirilmesine yardım sağlayabilir.
Çalışmada ayrıca vücut bitinde yaşayıp onun üretemediği B5 vitaminini sağlayan Candidatus Riesia pediculicola adlı bakteri ile bu bakterinin kan emerken insanlara bulaştırdığı tifüs ve öteki patojenlerin (hastalık yapıcılar) genomları da çözülmüş.